Hoeveel soorten tomaten kweek je? vraagt een bezoeker. En dan antwoord ik naar waarheid: Eén! O ja, dan snapt ie het.
Ik maak er even een schemaatje bij, bijvoorbeeld van de Alliumfamilie:
Elke soort geef ik hier een andere kleur, maar mijn schema is verre van volledig. Zo zijn er nog meer dan duizend andere soorten Alliums, over de hele wereld verspreid: Chinees bieslook, kraailook, goudlook ken je misschien.
Ja, moeder natuur brengt heel veel soorten voort. En de mens, die is de lekkerste en nuttigste soorten zelf gaan kweken, al meer dan tienduizend jaar geleden.
Binnen elke soort is wel wat natuurlijke variatie. In streek A begonnen ze de meer rode uien te selecteren, en in andere streken de rode of de gele. Als je dan jaar na jaar de uien met de meest gewenste kenmerken bijhoudt voor zaad, dan ontstaat een ras. Er zijn nog veel meer uienrassen, van heel oude tot heel moderne, en in veel maten en vormen en kleuren. Maar al die rassen horen tot de soort Allium cepa, dus ui.
Ras = variëteit. Soms vind je de term cultivar ook. Dat is de verkorting van cultuurvariëteit.
Idem met prei: in Egypte kweken ze heel andere preirassen dan hier, en er zijn vroege tot heel late (vorstbestendige) rassen. Allemaal geduldig door boeren en veredelaars geselecteerd, generaties lang.
Van daslook zijn er bij mijn weten geen rassen. Bieslookrassen zijn er wel, maar enkel specialisten houden zich daarmee bezig.
Je kunt twee rassen met mekaar kruisen. Als je courgetteras A met courgetteras B kruist, dan komen daar het volgende jaar weer courgettes van, die van beide ouders iets hebben. Voor een labradoodle heb je twee hondenrassen nodig. Appelveredelaars kruisen twee appelrassen, en houden dan de beste nakomelingen bij – zo selecteren ze nieuwe rassen.
Maar prei kruist niet met ui, selderij niet met peterselie, appelen niet met peren: want dat zijn telkens verschillende soorten, en die kruisen in de regel niet. Er zijn uitzonderingen: paard x ezel, dat geeft een (onvruchtbaar) muildier, en zo nog enkele.
De natuur brengt soorten voor, de mens schept rassen: onthou het gewoon zo.
En, hoeveel soorten aardappel plant jij komende lente? Ik één, jij normaal gezien ook. Tja, er is nu eenmaal dat soort mensen dat soort en ras door mekaar haspelt 😉
De Lusthof 